Compleet overzicht

Dutch Design Daily

1 / 35

By

By

By

By

By

By

By

By

By

By

By

By

By

By

By

By

By

By

By

By

By

By

By

By

By

By

By

By

By

By

By

By

By

By

By
[Z]OO producties www.zooproducties.nl

Roots cahier Swip Stolk

By 02-04-2017

Lezing uitgesproken door Paul Mertz, ter gelegenheid van de uitreiking van het 42e Roots-cahier aan Swip Stolk, op 30 Maart 2017.

Swip Stolk
Zo’n halve eeuw geleden ontmoeten Swip en ik elkaar voor het eerst – in gezelschap van maatje Anthon Beeke. Swip is dan een piepjonge ontwerper, met een sonoor stemgeluid en een onstuitbare drang te overtuigen – ik ben adjunctje bij reclamebureau Prad, te midden van coryfeeën als Dimitri en Gregor Frenkel Frank, Hendrik Eduard Janssen (‘Het bier is weer best‘) en de legendarische oprichter Maurits Aronson.
Er gaapt een diepe      kloof tussen grafisch ontwerpen en reclame ten tijde; tussen ontwerpers en art directors. Niettemin wordt Swip al snel toegelaten als lid van de ADCN, de Art Directors Club Nederland. Ook al snel maken Swip en ik samen een collectieve campagne – voor mijn op dat moment dierbaarste opdrachtgever: het Nederlands Zuivelbureau. Karnemelk, lekkere, koele, slanke, witte dorstlesser. Swip boetseert mijn adjectieven koersvast in speelse advertenties met verfrissende, getekende wezens en een ontspannen lange arm. Best gewaagd, alsdan, maar reclamechef (zo heet dat) Jan Krijnen keurt onverwijld goed. Ook al snel ontwerpt Swip het centrale beeld voor Upperground, een actie van de Bijenkorf, eveneens een visitekaartjesklant van Prad. Het ADCN jaarboek getuigt alert: Swip komt er maar liefst 6 keer in voor. (Een boek later 5x en nog weer later 4 x. Bij die gelegenheid is Swip van redactiewege opgewaardeerd tot Stolkman).

Waarom houd ik van Swip? Nog steeds?
Swip is ambitieus, is eigenzinnig en heeft lef. Gebaseerd, denk ik, op een gerechtvaardigd zelfvertrouwen. Nog meer? Jazeker, Swip is onorthodox, recalcitrant, niet modieus, koestert vrijheid en is wars van de formats, de wetmatigheden, de stijlen die veel ontwerpers degraderen tot veredelde dtp’ers.
Maar vooral omdat hij doorheeft waarom het draait: geen l’art pour l’art, maar in zijn eigen woorden: “ Een ontwerp moet fascineren, in het netvlies haken. Mensen moeten de neiging hebben/ krijgen, zich om te draaien om nog eens te kijken wat er precies aan de hand is. Het moet intrigeren, uitdagen, provoceren, desnoods irriteren. Het hoeft niet per sé mooi te zijn (al mag dat natuurlijk wel, graag zelfs), als het maar wel de boodschap over het voetlicht brengt, uitdraagt, kracht bijzet.
Zo komt Swip dicht in de buurt van het reclamehandvat AIDA (Attention, Interest, Desire, Action) zonder zichzelf te verloochenen.

Wat doemt er op, in mijn hoofd, als ik aan Swip denk? Nu? Nog steeds? De onderstebovenkalender 70/71 voor wie elke dag van twee kanten wilde bekijken. En samen met wapenbroeder Anthon de affiches voor Citroën – zo haaks op de nakende heerschappij van Karel Suyling. Ook samen: de NS campagne, de wervelende revitalisering van de trein. Dan de wondere wereld van Environments, het eerste 1-2tje met Frans Haks. toen nog verbonden aan de Universiteit van Utrecht. Behalve een verrassende , speelse, vernieuwende en soms onbegrijpelijke tentoonstelling ook een catalogus in de vorm van een Jumbo elektrospel, op batterijen. Verder natuurlijk de beruchte Varahaan, met kloten in plaats van lellen, het bijbehorende lettertype Vara Bold, de kalenders voor De Boer & Vink, het werk voor bloedgabber Jan Jansen, inclusief winkelinrichting, culminerend in de dubbeltentoonstelling: Twee meester-ontwerpers in Het Valkhof in Nijmegen, alwaar ook de van een tweede huid voorziene hybride BMW, nu in het merkmuseum in München. En natuurlijk: het fascinerende geheime alfabet, van Angry tot Zodiac en de sieraden. (Zie de als vanouds prachtige omslagfoto van Aatjan Renders.)

Met nadruk noem ik ook het vele werk voor het Groninger Museum en dat voor het Rembrandthuis; bien etonnés de se trouver ensemble, de 21ste eeuw versus de 17de. Het is ongekend hoe goed Swip zich in elk van deze zo tegengestelde werelden wist en weet te verplaatsen. Het kolkende, heftig lonkende van nu& straks versus het bezonkene en ingetogene van toen. Terecht heeft Swip zich dan ook uitgeroepen tot Meester, evenwaardig aan Rembrandt. (De fysieke overeenkomst liegt er trouwens ook niet om). Ik citeer Frans Haks: “Swip kan zich als geen ander in het wezen van de opdracht verdiepen. Hij gaat altijd op de bagagedrager van de opdrachtgever zitten”.

Maar wat me bovenal raakt, boeit, intrigeert, is dat Swip elke keer weer iets maakt dat buiten de orde is, zo vrij is als een vogel en zo fris als een hoen. Een toppunt van spiritualiteit en tegelijkertijd tot in de finesses, tot in de haarvaten verzorgd, uitgewerkt, afgewerkt. Hoe kun je tegelijkertijd zo onbevangen, onbeschroomd, ongeremd zijn en zo perfectionistisch?

Foto’s: Pieter Boersma

Roots is een samenwerking tussen [Z]OO producties
 en Wilco Art Books. Doel van de reeks is aandacht schenken
 aan de wortels van de Nederlandse grafische ontwerp cultuur. Roots wordt van harte ondersteund door
 BNO, Beroepsorganisatie Nederlandse Ontwerpers, Pictoright en Wim Crouwel Instituut.