Arcadia en het Fries Museum presenteren t/m 26 oktober 2025 de tentoonstelling Veenweide Atelier: Ontwerpen voor een gezonken moeras. Eeuwenlang werd het Friese landschap gekenmerkt door weilanden, sloten, terpen, en karakteristieke boerderijen. Maar de laatste jaren is het landschap drastisch aan het veranderen door de impact van klimaatverandering. Zeker rondom het veenweidegebied zijn de zorgen groot: bodemdaling, verdroging, afnemende biodiversiteit en een toenemende CO₂-uitstoot vormen urgente uitdagingen. Juist hier ontvouwt zich ook een ander verhaal: een verhaal van veerkracht en vernieuwing.
In de tentoonstelling ontdekken bezoekers, aan de hand van kunst en design, nieuwe manieren om in dit landschap te leven. Het onderzoeksproject Veenweide Atelier, onder artistieke leiding van kunstenaar en eco-sociaal ontwerper Henriëtte Waal, ontwikkelt vernieuwende voorstellen voor het veenweidegebied. Samen met boeren, bewoners, wetenschappers en ontwerpers wordt een toekomst geschetst waarin het veenweidegebied leefbaar blijft – voor het veen zelf, de mensen die het land bewerken en bewonen en voor allerlei niet-menselijke soorten die ervan afhankelijk zijn.
Veengebieden als vitale ecosystemen
Veen is belangrijk voor de soortenrijkdom op onze planeet en fungeert als natuurlijke opslagplaats van CO₂. Het Friese veenweidegebied is met meer dan 90.000 hectare het grootste aaneengesloten veenlandschap van Nederland. Turfwinning, intensieve landbouw en melkveehouderij hebben ervoor gezorgd dat het veen in dit gebied in rap tempo uitdroogt en het land daalt. Om dit proces te keren is het doel gesteld om tegen 2050 de helft van de ontwaterde veengebieden te herstellen. Dit gebeurt door het waterpeil te verhogen, het landschap opnieuw te vernatten en de soortenrijkdom te versterken.
Einde van het veenweidegebied of een nieuw begin?
Maar betekent dit het einde van het veenweidegebied, of kan het een nieuw begin zijn? Hoe kunnen ontwerpers, boeren, wetenschappers, beleidsmakers en bewoners zelf de handen ineenslaan? Wat gebeurt er als zij samen werken aan nieuwe inzichten, kwaliteit en vormentaal voor deze kwetsbare gebieden?
Internationaal gerenommeerde ontwerpers
Het Veenweide Atelier brengt internationaal gerenommeerde ontwerpers en lokale experts samen via een eco-sociale en integrale ontwerpaanpak. Daarbij fungeert het als venster op een wereldwijd vraagstuk — en als gelegenheid om kennis uit te wisselen en gemeenschappen met elkaar te verbinden. De tentoonstelling presenteert drie vooruitdenkende case studies:
- Een monumentale boerderij midden in het veengebied waarbij bewoners en natuurbeheerders samen aan een duurzame herbestemming werken die recht doet aan de schoonheid van boerenerfgoed (i.s.m. OOZE Architects en It Fryske Gea).
- Het samenwerken met bacteriën uit de bodem om lokaal geproduceerd textiel te kleuren op zoek naar nieuwe modellen voor de biotech-economie (i.s.m. Faber Futures, Familie Boon en het Kenniscentrum Biobased Economy van Hanzehogeschool).
- Een schaalbare meubelcollectie gemaakt van natte gewassen geteeld op een veenwaterboerderij (i.s.m. Friso Wiersma, Arno Kalfsvel, Ashok Bhadra, Tjeerd Veenhoven, Jasper van Belle).
Materiaalinnovatie, verbeelding, interdisciplinaire samenwerking en gemeenschapsvorming komen in deze tentoonstelling samen, evenals de dringende noodzaak om de toestand van onze veenweide aan te pakken.
’t Kathûs
Met de pilot ’t Kathûs onderzoekt het Veenweide Atelier samen met OOZE Architects en It Fryske Gea hoe een leegstaande boerderij kan uitgroeien tot een toekomstbestendige plek voor wonen, werken en ontmoeten in het veenweidegebied. Door erfgoed, ecologie en gemeenschapskracht te verbinden, ontstaat een inspirerend voorbeeld voor duurzame herbestemming van het Friese landschap.
Fit-to-farm Models for Biofacturing
In het project Prototyping Fit-to-Farm Models for BIofacturing werkt Faber Futures samen met Veenweide Atelier aan een gedistribueerd, model voor bioproductie op boerderijen in het veenweidegebied. Deze bioregionale benadering heeft als doel een circulair systeem voor textielbewerking op te zetten, waarbij pigmentproducerende organismen uit het veenweidegebied gebruikmaken van agrarische reststromen en restwarmte van de boerderij. Via fermentatie kunnen deze bacteriën textiel, zoals in Fryslân gegroeid linnen, verven en bedrukken met een waterzuinig en gifvrij proces.
Fiber Farmers
Ontwerper Tjeerd Veenhoven ontwikkelt zogenaamde boundary objects — tastbare materialen als gespreksstarters — om boeren, beleidsmakers en andere betrokkenen met elkaar in gesprek te brengen over een duurzame toekomst voor het veenweidegebied. Met zijn project Fiber Farmers onderzoekt hij hoe vezelgewassen zoals lisdodde kunnen bijdragen aan nieuwe bouwmaterialen en verdienmodellen op natte grond.
Doerebout
Met Doerebout onderzoekt meubelmaker en ontwerper Friso Wiersma samen met het Veenweide Atelier hoe natte gewassen zoals lisdodde kunnen worden toegepast in meubels die zowel bezield als praktisch zijn. Het project verbindt ambacht, landschap en innovatieve materialen tot een nieuw verhaal over wonen met respect voor natuur en herkomst.
Bouwurk
Naast de tentoonstelling in het Fries Museum zijn ook projecten van Veenweide Atelier te zien in het restaurant/café van Bouwurk: een kathedraal van deze tijd: een eerbetoon aan de Fryske mienskip. Gebouwd door lokale makers, met materialen uit de omgeving. Een plek vol verhalen, eerste keren en bijzondere ontmoetingen. Voor en door de mienskip. Bezoekers kunnen er meubels van Friso Wiersma en panelen van Tjeerd Veenhoven ervaren.
Veenweide Atelier
Veenweide Atelier, onder leiding van kunstenaar en ontwerper Henriette Waal, is een meerjarig programma dat boeren, natuurbeschermers, wetenschappers en ontwerpers samenbrengt in een proeftuin voor nieuwe vormen van leven in het veenweidegebied.
Henriette Waal
Henriette Waal is een kunstenaar en ontwerper die bekend staat om haar interdisciplinaire werk op het gebied van artistiek onderzoek, biodesign en maatschappelijke betrokkenheid. Ze is medeoprichter van Atelier Luma, een biodesignlab in het zuiden van Frankrijk dat zich richt op bioregionale praktijken en materiaalontwikkeling en de oprichter en artistiek leider van Veenweide Atelier. Henriette heeft veldonderzoek geleid in mediterrane wetlands, waarbij ze gemeenschappen uit Europa, Afrika en het Nabije Oosten met elkaar verbindt.
Arcadia
Deze tentoonstelling is onderdeel van Arcadia 2025. Arcadia is het vervolg op Leeuwarden-Fryslân 2018, Culturele Hoofdstad van Europa. Elke drie jaar organiseert Arcadia samen met vele partners een cultuurtriënnale met een 100-daags cultureel programma in Friesland. De eerste editie vond plaats in de zomer van 2022, met projecten zoals Bosk, Paradys en IIS. Deze tweede editie loopt van 17 mei tot en met 24 augustus 2025. Voor meer informatie en het programma bezoek arcadia.frl
Het Veenweide Atelier wordt mede gefinancierd door Projectpartners Stichting Stokroos, It Fryske Gea en Gieskes Strijbis Fonds.
Stichting Stokroos ondersteunde het project Veenweide Atelier via de Open oproep voor Makersinitiatieven. De nieuwe open call is nu online en aanvragen kan vanaf 29 september 2025.
Tentoonstelling ‘Veenweide Atelier: Design for a Sunken Marsh’
Fries Museum, Leeuwarden
24 mei – 26 oktober 2025
friesmuseum.nl
