Longread van Jos Kranen, Kranen/Gille
Van de porseleinateliers van Jingdezhen tot de ambassadezalen van Peking ben ik me steeds meer gaan realiseren dat design veel meer kan zijn dan het creëren van objecten: het kan een taal zijn die mensen verbindt over grenzen, tradities en tijd heen.
Het afgelopen jaar werkte ons atelier, Kranen/Gille, intensief samen met het Taoxichuan Art Center in Jingdezhen, de porseleinhoofdstad van de wereld, aan de oprichting van een nieuw designresidentieprogramma. Ons doel was niet alleen om mooi werk te maken, maar om een echte dialoog tot stand te brengen tussen Nederlands ontwerpendenken en Chinees vakmanschap.
Luisteren door te maken
Jingdezhen is als geen andere plek. De lucht is gevuld met kleistof en creativiteit, overal om je heen zijn mensen aan het vormen, bakken en verfijnen. Het is een levend ecosysteem van traditie en vernieuwing.
Toen ik dit jaar de residentie cureerde, namens zowel Kranen/Gille als het Taoxichuan Art Center, selecteerde ik drie bijzondere Nederlandse ontwerpers: Remy van Zandbergen, Inge Simonis, en Lenneke Wispelwey. Elk van hen bracht een eigen perspectief op het eeuwenoude ambacht van Jingdezhen.
We zijn er niet heen gegaan om Nederlandse vormgeving op te leggen. We gingen om te luisteren, om te ontdekken wat er gebeurt wanneer twee creatieve culturen elkaar halverwege ontmoeten, wanneer nieuwsgierigheid hiërarchie vervangt. De resultaten, inmiddels onderweg naar Nederland, weerspiegelen die uitwisseling: subtiel, experimenteel en diep menselijk.
Designonderwijs opnieuw bekeken
Onze reis in China leidde ook naar de Xi’an Jiaotong-Liverpool University (XJTLU) in Suzhou, waar ontwerper en docent Jacob de Baan mij uitnodigde om een gastcollege te geven. Ik sprak met afstuderende studenten over dat beslissende moment waarop je de stap zet van het klaslokaal naar de professionele wereld, van verkennen naar uitvoeren.
Het is een overgang die zowel opwindend als beangstigend kan zijn. Je gaat van het bedenken van ideeën in theorie naar het toetsen ervan in de praktijk. We deelden onze ervaring met Dutch Design, gebaseerd op nieuwsgierigheid, speelsheid en samenwerking, en hoe deze principes kunnen fungeren als een kompas in een onvoorspelend creatief landschap. De energie van de studenten werkte aanstekelijk. Ze herinnerden me eraan dat design, in essentie, draait om het stellen van de juiste vragen, niet om het te snel geven van de juiste antwoorden.
Koffie als verbinding, en de Ambassade van de Toekomst
Niet lang daarna trok onze samenwerking in Jingdezhen de aandacht van de Nederlandse ambassade in Peking. Ingrid de Beer, cultureel attaché bij de ambassade, benaderde ons met een vraag die me is bijgebleven: wat betekent een ambassade vandaag, en kan zij opener, menselijker zijn?
Die vraag vormde het uitgangspunt voor het project ‘Embassy of the Future’, waarin we de ambassade opnieuw vormgaven als een plek van ontmoeting in plaats van protocol. We begonnen met iets ogenschijnlijk eenvoudigs maar cultureel krachtigs: de koffiepauze.
Koffie is in Nederland nooit zomaar koffie. Het is een sociaal ritueel, een moment van de dag om verhalen, ideeën of stilte te delen. Als je koffie koud wordt, betekent dat meestal dat het gesprek de moeite waard was (of te lang duurde, afhankelijk van hoe je het bekijkt).
Die gedachte vertaalden we naar een herontwerp van de koffieruimte in de ambassade: een open, gastvrije omgeving met speciaal ontworpen meubilair, servies en zelfs een opnieuw geïnterpreteerde stroopwafel. Samen met WL Ceramics ontwikkelden we een unieke koffieset die binnenkort dagelijks in de ambassade gebruikt zal worden. Een klein gebaar misschien, maar wel één dat veel zegt over verbinding en toegankelijkheid. Design kan er uiteindelijk voor zorgen dat zelfs de meest formele instellingen menselijk aanvoelen.
Night on Earth
Een ander project dat deze filosofie weerspiegelt is ‘Night on Earth’, onderdeel van onze ‘Elements’-collectie voor Monasch. Het werk werd geselecteerd door curator Feng Boyi voor de tentoonstelling ‘Matter: Energy Bound’ in de Taoxichuan Art Gallery, een expositie die de vijf klassieke elementen onderzocht: hout, vuur, aarde, metaal en water.
‘Night on Earth’ ontstond tijdens de pandemie, een periode waarin de tijd vertraagde en reflectie deel werd van het proces. Werkend met een tachtig jaar oude mechanische tuftmachine bij Monasch onderzochten we de dialoog tussen mens en machine: het ritme, de precisie en de imperfecties die hen verbinden. Elke beweging van de naald werd een soort meditatie op geduld en transformatie. Voor mij heeft zelfs een machine een persoonlijkheid, ze leert je respect door weerstand.
Het project kwam tot stand dankzij de vrijgevigheid en betrokkenheid van velen. Onder hen: Ian Yang van DutchCulture, die ons in contact bracht met Feng Boyi, en onze langdurige partners Yvar Monasch, Erik de Jonge en Frank Conrad.
Waar ambacht en verbinding samenkomen
Terugkijkend op deze projecten, van porselein en tapijten tot ambassades en klaslokalen, wordt één ding duidelijk: design gaat niet alleen over dingen, maar over relaties. Het gaat over de energie die stroomt tussen mensen, materialen en ideeën. Over de stille daad van luisteren, van leren door te maken. We denken vaak aan innovatie als iets technisch of digitaal. Maar ik geloof dat de echte innovatie ligt in verbinding: in hoe we traditie combineren met nieuwsgierigheid, en mensen met betekenis.
Dat blijft mij inspireren, of ik nu in Jingdezhen ben, in Den Bosch, of ergens anders waar creativiteit een gesprek op gang brengt. Want uiteindelijk is design niet alleen een ambacht: het is een brug.
