Column | René Knip
Op 23 januari 2025 overleed geliefd ontwerper en docent Hartmut Kowalke in zijn woonplaats Breda. Tijdens zijn afscheidsdienst haalden collega’s, studenten en vrienden herinneringen aan hem op.
Hartmut werd op 14 januari 1941 geboren in Mettmann, Duitsland. Hij volgde zijn opleiding aan de Hochschule für Gestaltung in Ulm, waar hij werd gescout door Total Design dat hem naar Nederland haalde. Daar werkte hij samen met Wim Crouwel en Benno Wissing. Na gewerkt te hebben als partner bij verschillende toonaangevende ontwerpbureaus, was hij een zeer gerespecteerd docent aan de Academie St. Joost Breda van 1986 tot zijn pensioen in 2000.
René Knip over Hartmut Kowalke
Lieve Hartmut,
Je bent er niet meer. Je was op en het is goed zo…
Maar man, wat hebben we allemaal veel aan je gehad! Wat heb je ons veel gegeven en eindeloos geïnspireerd!
Ik ken zoveel namen van oud studenten die ook hebben ervaren wat ik mocht ervaren. Je was een docent – en van velen snel een vriend – die je continu uitdaagde om het gewoon te doen, om in je plan en jezelf te geloven. Je was een meester in het uit de weg nemen van onzekerheden. Onzekerheid is de enige zekerheid die je hebt. Een vitale, gouden wet. Juist jouw vermogen om zo veel studenten te laten groeien en bloeien is zo’n enorme gift geweest tijdens je verblijf op aarde.
En je gunde het ons allemaal zo erg. Je trots was mooi en oprecht. Deze gave heeft jouw leven zo intens waardevol gemaakt. Je hebt ons allemaal opgetild en naar boven gegooid. Richting het onbekende, richting der Himmel über Breda.
Daar waar je eigen grafische werk verbonden bleef met de tijdgeest en hoge kwaliteit van weleer en het stramien lang het gouden kalf, was jouw geest altijd al experimenteel en onderzoekend van aard. Ik zal je enthousiaste, onnavolgbare never ending monologen over… – ja, over wat eigenlijk niet – ten zeerste missen.
Je orakeltaal was autonoom, onverveerd en bevrijd van iedere conventie. Alles werd er in jouw geest bij gehaald en aan elkaar geplakt; het boeddhisme, voetbal, muziek, de bergen, kunst, politiek, voeding, Japan, flora en fauna, architectuur, alles en iedereen en nog veel meer. Het werd kundig met elkaar verbonden en versmolten tot een vrolijke metamorfose optocht die voorbij gleed aan je toehoorders. En altijd zat er wel iets tussen waar je verder mee kon. Wat bleef hangen. Combineer het Bauhaus met Jeroen Bosch en je komt bij Hartmut uit. Jouw geest ís je oeuvre. En dit oeuvre zullen we archiveren in ons hart.
Je was ook een notoire vluchteling. Een sociale einzelgänger. Er leefde een zekere pijn in je, maar je deelde dat liever niet. Je liet je moeilijk in de ziel kijken. Als je jou te directe vragen stelde, als je te dichtbij kwam, koos je voor een solitaire time out of je ging de clown uit hangen. Tijdens en na mijn St Joosttijd wilde ik je nog wel eens proberen te veranderen, maar in latere jaren heb ik die onzinnige behoefte laten varen en hield ik van je zoals je was. Mijn vriendschap was gelukkig onvoorwaardelijk geworden.
Ik sluit mijn woorden af met een beeld tijdens ons eindeloos samenzijn in de boerderij in Friesland. Het was een chaotisch verbouwingsmoment met overal volk, lawaai en zooi, maar jij veegde in alle rust, volsterkt systematisch, de betonnen vloer van de gigantische schuur. En dit urenlang… Als de monnik die je was.
Lieve Hartmut, Ondanks dat ik er niet ben, ben ik bij je en blijf ik bij je.
René Knip
Dutch Graphic Roots #68 Hartmut Kowalke
In 2000 ging Gert Staal met Hartmut in gesprek, naar aanleiding van het afscheid van Hartmut als docent Grafische Vormgeving aan de Academie St. Joost in Breda. Lees het hele interview op dutchgraphicroots.nl
