De beroemde architect en meubelontwerper Gerrit Rietveld (1888-1964) creëerde bijzondere ontwerpen en een eigenzinnige visie op wonen. Minder belicht en minstens zo interessant is het werk van de tweede generatie Rietveld. Voor het eerst in meer dan dertig jaar is het creatieve werk van vier kinderen van Gerrit Rietveld te zien, samen met dat van hun vader.
Galeriehouder en curator Niek Schoenmakers toont in The Millen House in Amsterdam meubels en kunstwerken van architect Jan Rietveld, kunstschilder Elisabeth Rietveld, meubelmaker Gerrit Rietveld jr. en industrieel ontwerper Wim Rietveld in een unieke en intrigerende tentoonstelling.
In 1991 werd het werk van Wim, Jan, Elisabeth (Bep) en Gerrit jr. voor het laatst geëxposeerd in de tentoonstelling ‘Vier keer Rietveld’ in het door Gerrit Rietveld ontworpen paviljoen De Zonnehof in Amersfoort. Het is dus hoog tijd voor een nieuwe update, vindt Niek Schoenmakers. In de verkooptentoonstelling ‘5X Rietveld’ legt de galeriehouder de creatieve lijnen bloot die tussen de vader en zijn kinderen bestaan, maar laat vooral het licht schijnen op het talent van de vier kinderen Rietveld.
Gerrit Rietveld was architect en meubelontwerper en heeft in beide gebieden grote erkenning gekregen. De Zig-Zagstoel, Kratstoel en de Rood-blauwe stoel zijn bij iedereen bekend. Hij was een revolutionaire pionier van het Nieuwe Bouwen en was beeldbepalend voor de vormgeving in Nederland. Gerrit sr. staat voortdurend in de belangstelling, dit jaar onder andere met het 100-jarige jubileum van het Rietveld-Schröderhuis.
“Maar lang niet iedereen weet dat zijn kinderen invloedrijk waren op de Nederlandse beeldende vormgeving na de Tweede Wereldoorlog ”, zegt Niek Schoenmakers. “Wim, Jan, Bep en Gerrit werden gevormd in een artistiek milieu en in hun werk zien we ook een grote verwantschap met dat van hun vader. “Tegelijkertijd is het bijzonder dat Rietveld sr. ervan uitging dat je kinderen wel kunt voeden maar niet kunt opvoeden en daarom gaf hij ze de vrijheid om hun eigen weg te kiezen. Zo hebben ze onbelemmerd een geheel eigen stijl ontwikkeld en in de periode van De Wederopbouw een stempel gedrukt op de vakgebieden waarin ze werkzaam waren”, zegt Schoenmakers.
Speciale aandacht is er voor Bep Rietveld. In samenwerking met Stichting Bep Rietveld presenteert The Millen House een selectie van haar zelden getoonde portretten en stillevens. De tentoonstelling legt een opmerkelijke link tussen Bep en haar vader: zijn ontworpen meubilair, zoals de iconische Rood-blauwe stoel en de Steltman-stoel, dient als decor voor de personen en objecten op haar schilderijen. Schoenmakers: “Beps indringende weergave van haar personages voegt een menselijke laag toe en benadrukt het rationele karakter van het werk van haar vader.”
Wim Rietveld zag het als zijn taak betaalbare gebruiksvoorwerpen te ontwikkelen voor massafabricage, geheel in lijn met de ideeën van Stichting Goed Wonen. Zo toont Schoenmakers de bekende Panama-lamp, model 4050 uit 1956, gemaakt door Gispen. In dit bedrijf was Wim betrokken bij het ontwerp van kantoormeubelen, waar hij woonmeubels en lampen aan toevoegde. Ook hier wordt het verband met zijn vader belicht: in 1957 waren ze samen verantwoordelijk voor het ontwerp van de stapel- en koppelbare Mondial-stoel. Deze werd in 1958 gepresenteerd op de Wereldtentoonstelling in Brussel.
Een bijzonder topstuk in de tentoonstelling is een zeldzame stoel van Gerrit Rietveld jr. uit 1954. Waar zijn broer voor de industrie werkte, was het Gerrit die in eigen beheer meubels in kleine oplages maakte. Hij leerde het meubelambacht in de werkplaats van Gerard van de Groenekan die meubels voor Gerrit sr. maakte. Met een eenvoudige vormentaal en een bijzondere constructie ontwikkelde hij een eigen handschrift dat hem een zekere bekendheid gaf. Helaas overleed hij op jonge leeftijd waardoor zijn oeuvre zeer beperkt en vrijwel onbekend is gebleven.
Architect Jan Rietveld startte zijn carrière net na de Tweede Wereldoorlog. Zijn werk heeft raakvlakken met dat van zijn vader en het Nieuwe Bouwen. Zijn bekendste ontwerp is de Westeinderflat uit 1956-1958, een vrijgezellenflat in Amsterdam die al snel de schertsende bijnaam ‘Hunker Bunker’ kreeg. Naast vooral vrijstaande huizen ontwierp hij af en toe ook meubels binnen de architectuur. Met de getoonde kasten uit een Amsterdams appartement van Jan, legt Schoenmakers een verband met zichzelf als architect. “Binnen mijn galerie ben ik geïnteresseerd in de wisselwerking tussen kunst- en designobjecten en de architectonische ruimte. Deze kasten zijn specifiek voor een bepaald appartement ontworpen maar zijn ook op zichzelf staande meubels die in elk hedendaags interieur passen.”
Sluitstuk van 5X Rietveld is een kerkbank van Gerrit Rietveld sr. Deze bank uit 1963 van metaal en hout, is afkomstig uit kerkelijk centrum ‘De Hoeksteen’ in Uithoorn. Dit rechthoekig gebouw in de stijl van Het Nieuwe Bouwen creëert door de weerspiegeling in de omliggende vijver de illusie van een kubus. Rietveld ontwierp het gebouw, de kerkbanken en het kruis in de kerkzaal. Hij maakte de opening van zijn enige voltooide kerkontwerp zelf niet meer mee; hij overleed tijdens de bouw in 1964.
De tentoonstelling laat zien hoe het DNA van Rietveld doorklinkt in het werk zijn kinderen, en ook zijn weerklank vindt in de huidige jonge generatie ontwerpers. Tijdens designroute GLUE Amsterdam van 19-22 september 2024, ontwikkelt The Millen House een speciaal programma rondom 5X Rietveld, met onder andere een vraaggesprek met de dochter van Bep Rietveld.
Tentoonstelling ‘5X Rietveld’
The Millen House, Amsterdam
5 september – 13 oktober, 2024
Tekst: Viveka van de Vliet
Fotografie tentoonstelling: Ilco Kemmere
